اسفرزه (Plantago ovata)

"اسفرزه"، گیاهی علفی، چند ساله و به ارتفاع ۱۰ سانتی متر. برگ‌های این گیاه کشیده، باریک، نوک تیز و کرک دار است که به علت فقدان ساقه، از روی زمین منشعب شده‌اند. گل‌های اسفرزه کوچک، سفید رنگ به صورت اجتماع سنبله و به حالت استوانه‌ای به ارتفاع ۲ سانتی متر بر روی دم گل‌هایی به طول تا ۹ سانتی متر قرار گرفته‌اند. 

اسفرزه اصلی‌ترین منبع فیبر محلول در جهان بوده و به دلیل خواص بی‌شماری که دارد، در درمان بسیاری از بیماری‌ها مؤثر است. این گیاه به دلیل محتوای زیاد فیبر خود، مفید برای کنترل قند خون، کاهش کلسترول و پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی می باشد.بسیاری از مردم به دلیل خواص شفابخش آن برای سلامتی، از این گیاه معجزه آسا استفاده می‌کنند. 

ترکیبات گیاه اسفرزه  شامل فیبر، مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم و آهن، ویتامین‌های گروه B، کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌های نامحلول می‌باشند. همچنین از ترکیبات دیگر این گیاه می‌توان به ساپونین‌ها، اسلووین، پلی‌ساکاریدها، فنول‌ها و تانن‌ها اشاره کرد. همه این ترکیبات باعث شده است که اسفرزه به عنوان یک داروی گیاهی و مکمل غذایی موثر در درمان بسیاری از بیماری‌ها شناخته شود.موسیلاژ به میزان ۲۰ تا ۳۰ درصد بر روی دانه‌های اسفرزه قرار گرفته است و تا ۸۵ درصد حاوی آرابینوکسیلاز و مقدار کمی رامنوز می‌باشد که در اثر هیدرولیز، تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د - گالاکتوز، د - گالاکتورونیک اسید می‌نماید. همچنین دانه‌های این گیاه دارای روغن ثابت، پروتئین و مقدار بسیار کمی از ایریدوئید از جمله آکوبین هستند.

اثرات درمانی اسفرزه 

مهم‌ترین اثرات گزارش شده اسفرزه عبارتند از: ضد باکتری، ضد سرطان، ضد تب، آلرژی زا، ملیّن، هضم کننده ادرارآور، نفخ زا، محافظ کبد، بالا برنده‌ی فشار خون، کاهش دهنده‌ی کلسترول، کاهش دهنده‌ی قند خون، پایین آورنده‌ی پر فشاری خون، قابض، کاهش دهنده‌ی اسید اوریک و مسهل.

• رفع یبوست: مهم‌ترین اثر اسفرزه، رفع یبوست است. این گیاه به دلیل داشتن الیاف بالا، می‌تواند به عنوان یک داروی طبیعی برای رفع یبوست استفاده شود .برای درمان یبوست با این گیاه، باید دانه‌ها با مقدار زیادی آب یا مایعات مصرف شود؛ چرا که موسیلاژ سطح دانه‌ها، برای حجیم شدن، احتیاج به آب زیادی دارد تا عملکرد آن به حداکثر برسد. هر دانه ۱۰ برابر حجم خودش متورم می‌شود و به شکل لعابی ژلاتینی درمی‌آید و این لعاب منشاء شفابخشی آن در موارد اسهال و یبوست می‌باشد.

• کاهش قند خون: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف اسفرزه می‌تواند به کاهش قند خون در بیماران دیابتی کمک کند.

• کاهش کلسترول: مصرف این گیاه می‌تواند به کاهش سطح کلسترول و چربی خون کمک کند. آزمایش‌ها نشان داده است که مصرف روزانه، ۱۵ گرم از اسفرزه در مدت دو هفته، می‌تواند باعث کاهش ۵ درصد کلسترول گردد. آثار دیگر اسفرزه، شامل اثرات ضد سرفه و ضد التهاب دستگاه گوارش است.

• درمان التهاب‌های دستگاه گوارش: این گیاه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند در درمان برخی از التهاب‌های دستگاه گوارش مانند زخم معده و دوازده‌ها، کولیت التهابی و اسهال کمک کند.

• بهبود سلامت قلب: برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف این گیاه می‌تواند به بهبود سلامت قلب کمک کند و از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری کند.

• درمان بیماری‌های پوستی: مصرف اسفرزه می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های پوستی مانند آکنه، پسوریازیس و اگزما موثر باشد.

• تقویت سیستم ایمنی: این گیاه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.